Ustawa o Rachunkowości nakłada pewne obowiązki na duże jednostki (czyli głównie na te, których sprawozdania są badane przez rewidentów). Wśród zadań znajdziemy m.in. wykonanie rachunku zysków i strat, bilans roczny czy rachunek przepływów pieniężnych. Ten dzielimy na dwie metody – bezpośrednią i pośrednią i w tym przypadku oznacza to sposób prezentacji informacji finansowej, a nie sposób obliczeń, który prowadzi do wyniku. Sprawdźmy w jakim celu wykonuje się rachunek przepływów i czym się różnią od siebie wspomniane metody.
Spis treści:
- Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
- Metoda bezpośrednia rachunku przepływów pieniężnych
- Metoda pośrednia rachunku przepływów pieniężnych
Przepływy pieniężne to nic innego jak wpływy i wydatki środków pieniężnych, których celem jest pomiar i sterowanie płynnością finansową przedsiębiorstwa. Zanim przejdziemy do metod, warto się zastanowić nad istotą rachunków przepływów pieniężnych. Pozwoli nam to lepiej zrozumieć zadanie i wybrać najlepszy sposób prezentacji wyników. Kluczem jest przedstawienie wszystkich realnych / poniesionych wydatków i wpływów środków pieniężnych w okresie obrachunkowym. Ponadto, należy to podzielić na trzy działalności:
- Operacyjną – czyli podstawową działalność oraz inne, które nie wchodzą w zakres działalności inwestycyjnej i finansowej.
- Inwestycyjną – inaczej nazywaną lokacyjną, rozumiemy przez to nabywanie i zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych, a także poniesione z nimi koszty i korzyści finansowe.
- Finansową – pozyskanie lub utrata finansowania (wszystkie zmiany funduszu własnego i obcego, a także związane z nimi koszty i korzyści).
Metody sporządzania rachunku przepływów pieniężnych
W nawiązaniu do Ustawy o Rachunkowości wiemy, że rachunek przepływów pieniężnych może zostać wykonany metodą bezpośrednią lub pośrednią. Wiele zależy od decyzji kierownika jednostki, choć są też wyjątki, jak np. zakłady ubezpieczeń, które stosują wyłącznie tę bezpośrednią. Czym się one różnią? Chociażby tym, że powstają różne zasady ujmowania wpływów i wydatków w działalności operacyjnej. W pozostałych dwóch (inwestycyjnej i finansowej) przepływy zawsze są prezentowane metodą bezpośrednią.
Warto też wspomnieć, że w rachunkach przepływów pieniężnych należy uwzględniać wszystkie wpływy i wydatki dla wspomnianych trzech działalności, z jednym wyjątkiem! Jest nim wpływ / wydatek związany z zakupem / sprzedażą środków pieniężnych.
Finalnie wartość przepływów pieniężnych netto, czy z zastosowaniem metody pośredniej czy bezpośredniej jest dokładnie taka sama. Różnią się tylko wykazywane informacje, które definiują daną metodę. Przejdźmy do ich charakterystyki.
Metoda bezpośrednia rachunku przepływów pieniężnych
Jak już wcześniej było wspomniane, ta metoda jest uniwersalna. Stosuje się ją zawsze w działalności inwestycyjnej i finansowej. W przypadku operacyjnej, kierownik jednostki ma wybór. Korzystając z niej, wykazuje podstawowe wpływy i wydatki dla tej działalności. Stanowią one odrębną pozycję na rachunku przepływów pieniężnych. Na koniec sumuje się wszystkie kwoty netto z obszaru operacyjnego.
Powstaje też pytanie, skąd uzyskać niezbędne informacje, aby skorzystać z tej metody rachunku przepływów pieniężnych? Rozróżniamy dwie drogi:
- Bezpośrednio,
- Pośrednio.
W pierwszym przypadku, informacje czerpie się z ewidencji księgowej, natomiast w drugim – korygując wielkość sprzedaży i kosztów działalności minus stan należności, zapasów i innych środków, które nie wchodzą w skład działalności inwestycyjnej i finansowej.
Trzeba przyznać, że metoda bezpośrednia ma jedną ważną zaletę – można ją stosować do każdego typu działalności – operacyjnego, inwestycyjnego i finansowego. Czy poza tym, istnieją inne jej zalety? Tak! W bardzo prosty sposób można weryfikować wszystkie kwoty i pozycje związane z wydatkami i wpływami. Ponadto, metoda bezpośrednia w rachunku przepływów pieniężnych pozwala na uzyskanie informacji, których nie znajdziemy przy metodzie pośredniej.
Informacje w segmencie działalności operacyjnej, jakie należy wykazać przy stosowaniu metody bezpośredniej:
- wpływy – ze sprzedaży + inne z działalności operacyjnej,
- wydatki – dostawy i usługi, wynagrodzenia netto, podatki i opłaty publicznoprawne, składki na ZUS i inne wydatki operacyjne,
- przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (wpływy + wydatki).
Metoda pośrednia rachunku przepływów pieniężnych
W przypadku tej metody, wychodzi się od wyniku finansowego netto dla roku obrotowego. Powinien być wyznaczony zgodnie z zasadami rachunkowości – memoriałowo. Następnie wynik finansowy netto „korygujemy” do wyniku kasowego, poprzez zmiany w przychodach i kosztach o kwoty, które nigdy nie wpłynęły na rachunki lub nie zostały spożytkowane w okresie sprawozdawczym. Dodatkowo uzupełnia się wynik o wydatki, które nie mają odzwierciedlenia w rachunku zysków i strat.
Skąd pobierać takie dane? Chociażby z bilansu, rachunku zysków i strat czy dodatkowych informacji. Wspomniane działania korygujące możemy podzielić na cztery grupy:
- Eliminacyjną – dodajemy koszty, które nie stanowiły wydatków, np. amortyzacje lub niezapłacone należności.
- Uwzględnioną – odejmujemy wydatki, które nie były kosztem w okresie sprawozdawczym.
- Eliminacyjną II – tym razem odejmując przychody, które nie mają swojego odzwierciedlenia w bilansie w postaci wzrostu należności.
- Uwzględnioną II – dodając wpływy, które nie są związane z przychodami (np. kredyty).
Zalety? Takie rachunki przepływów pieniężnych można wykonać w prosty sposób, bez konieczności rozbudowania ewidencji księgowej. W dodatku łącząc pozycje z rachunku przepływów z pozycjami bilansu czy rachunku zysków i strat, można szybko wykonać sprawozdanie.
Informacje w segmencie działalności operacyjnej, jakie należy wykazać przy stosowaniu metody pośredniej:
- zysk / strata netto
- korekty razem (amortyzacja, zyski/straty z różnic kursowych, odsetki i dywidendy, zyski/straty z działalności inwestycyjnej, zmiana rezerw, zapasów, należności i zobowiązań krótkoterminowych bez uwzględnienia pożyczek oraz zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych,
- przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (zysk / strata netto + korekty razem).
